Ανάλυση του Δημήτρη Δεληολάνη, Δημοσιογράφου – Το κείμενο περιλαμβάνεται στο 16ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του ΕΝΑ →
Εάν κάποιος αυτές τις ημέρες αναζητούσε κάποια εικόνα που να τον βοηθούσε να πιάσει αμέσως το πολιτικό κλίμα της Ιταλίας, θα έπρεπε απλώς να κάνει μια βόλτα στο κέντρο της Ρώμης. Περνώντας δίπλα από το Κάστρο του Αγίου Αγγέλου θα έπεφτε επάνω στο ετήσιο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας, του κόμματος της πρωθυπουργού. Θα τον υποδέχονταν εθνικιστικά εμβατήρια και χαρτονένιες αναπαραστάσεις των ηρώων του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», καθώς οι Ιταλοί νεοφασίστες εδώ και πολλά χρόνια είναι βαθύτατα πεπεισμένοι πως ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν ανήκει στο δικό τους στρατόπεδο. Αν ο επισκέπτης μας είχε την υπομονή να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ με την ονομασία «Atreju» (όπως ο ήρωας του μυθιστορήματος του Μίχαελ Έντε), θα άκουγε πολλά για το «αρχαίο αυτοκρατορικό» μεγαλείο της Ρώμης, αλλά και για τη «νέα ισχυρή δυναμική» που απέκτησε η Ιταλία χάρη στη «σοφή και ικανή» ηγέτη της. Ανάμεσα στους ακροδεξιούς και νεοφασίστες προσκεκλημένους και ο «σοσιαλιστικότατος» πρωθυπουργός της Αλβανίας Εντι Ράμα.
Συνεχίζοντας τον περίπατό του, ο φανταστικός μας εξερευνητής της ιταλικής πολιτικής θα συναντούσε, σε όχι μεγάλη απόσταση, την ταυτόχρονη εκδήλωση του αντιπολιτευόμενου Δημοκρατικού Κόμματος. Εδώ δεν έχει ούτε τραγούδια ούτε Αλβανούς θαυμαστές της πρωθυπουργού. Μέσα σε μια θεατρική αίθουσα, δίπλα στη Γραμματέα Έλι Σλάιν είχαν συγκεντρωθεί ακαδημαϊκοί, διεθνολόγοι, εκπρόσωποι της Κομισιόν, του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (που είχαν έρθει στην Ιταλία για να προετοιμάσουν το συνέδριο του κόμματος) και βεβαίως κάποια κομματικά στελέχη που επέλεξε η ίδια η πρόεδρος. Θέμα της συζήτησης «Η Ευρώπη που θέλουμε».
Παραδόξως, η επιλογή των συνεργατών είναι και το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν και οι δυο ηγέτιδες στη διαμάχη τους, η μία από τα έδρανα της αντιπολίτευσης, η άλλη ως αρχηγός της κυβέρνησης. Αμφότερες, πράγματι, έχουν σοβαρό πρόβλημα στην επιλογή των συνεργατών τους. Η Τζόρτζια Μελόνι πραγματικά υποφέρει όταν ο δικός της Πρόεδρος της Γερουσίας (υψηλότατο θεσμικό αξίωμα) παρασύρεται και εκθειάζει ανοιχτά το φασισμό, όταν ο κουνιάδος της και Υπουργός Γεωργίας Φραντσέσκο Λολομπρίτζιντα σταματά τα τρένα εξπρές για να κατέβει όπου θέλει και, όταν διαπιστώνει πως οι πάντες τον χλευάζουν, έχει τη φαεινή ιδέα να προτείνει να αναγνωρίσει η UNESCO την ιταλική κουζίνα ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Όταν ο Υφυπουργός Πολιτισμού Βιτόριο Σγκάρμπι παραπέμπεται σε δίκη για κλοπή και πλαστογραφία έργων τέχνης, όταν ο υφυπουργός Δικαιοσύνης, προκειμένου να κατηγορήσει στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος πως είναι «αναρχικοί» και «μαφιόζοι», έστησε μια συκοφαντική παράσταση στη βάση απόρρητων εκθέσεων της Ειδικής Εισαγγελίας εναντίον της μαφίας και τώρα θα δικαστεί με την κατηγορία πως «έβαλε σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια», ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί σε έναν φασίστα.
Αλλά δεν είναι μόνον οι στενοί συνεργάτες και τα μέλη της κυβέρνησης. Είναι και ο σύμμαχος της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι, που κάνει τα πάντα για να αμαυρώσει τις κινήσεις της πρωθυπουργού. Όπως, επί παραδείγματι, η κωμικοτραγική συνάντηση των ακροδεξιών κομμάτων που διοργάνωσε η Λέγκα στη Φλωρεντία πριν από λίγες εβδομάδες. Μια γελοία επίδειξη «ευρωπαϊκής δύναμης» του Σαλβίνι, που δεν βλέπει να προχωράει το σχέδιο της γέφυρας που θα ενώνει τη Σικελία με την ηπειρωτική Ιταλία. Για να τον καθησυχάσει, η Μελόνι κατέγραψε στον προϋπολογισμό του 2024 εκατό εκατομμύρια για τη γέφυρα, αφαιρώντας τα από τα κονδύλια της περιφέρειας Σικελίας. Κίνηση πονηρή, που σκοπεύει στο να γιγαντώσει το ήδη ογκώδες σικελικό κίνημα εναντίον της γέφυρας, το οποίο κανένας Σαλβίνι δεν μπορεί να αγνοήσει.
Εντελώς διαφορετικά τα προβλήματα της Σλάιν εντός του Δημοκρατικού Κόμματος. Και λέω «εντός», καθώς η νεαρή Γραμματέας κινείται με μεγάλη άνεση στον πολιτικό και τον κοινωνικό χώρο, αλλά δεν έχει καταφέρει να θέσει υπό τον έλεγχό της τους διάφορους τοπικούς κομματάρχες που οδήγησαν το Δημοκρατικό Κόμμα στην ουσιαστική διάλυση, από την οποία το έσωσε η Σλάιν όταν εξελέγη πριν από λίγα χρόνια. Για να γίνουμε σαφέστεροι, παραθέτουμε το εξής παράδειγμα: την άνοιξη του προσεχούς έτους, πριν από τις ευρωεκλογές, θα γίνουν στην Ιταλία εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, και είναι γνωστό πόσο σημαντική είναι θεσμικά και οικονομικά η ιταλική τοπική αυτοδιοίκηση, κυρίως οι περιφέρειες. Στην περιφέρεια Καμπανίας (Νάπολης) για πολλά χρόνια το Δημοκρατικό Κόμμα αντιπροσωπευόταν από τον Βιντσέντσο Ντε Λούκα, ο οποίος έχει στήσει έναν πολύ αποτελεσματικό ρουσφετολογικό μηχανισμό, που του εξασφαλίζει κάθε φορά την εκλογή. Μεγάλο μέρος του Δημοκρατικού Κόμματος Νάπολης πίεζε ώστε να διακοπεί η συνεργασία με αυτό τον κομματάρχη και άρχοντα των ψήφων. Μόνον η Σλάιν κατάφερε να κρατήσει αποστάσεις από τον Ντε Λούκα. Ιδού όμως που πλησιάζουν οι εκλογές, και ο κομματικός μηχανισμός ασκεί μεγάλη πίεση προκειμένου να επαναφέρει την υποψηφιότητα του Ντε Λούκα, μην τυχόν και το κόμμα χάσει αυτή την περιφέρεια.
Παρ’ όλες τις έντονες εσωκομματικές προστριβές, η Σλάιν έχει καταφέρει να δώσει μια νέα διάσταση στο Δημοκρατικό Κόμμα, ως κόμμα που συμμετέχει και υποστηρίζει τα μαζικά κινήματα. Στην πρόσφατη πορεία ειρήνης από την Ασίζη, εκδήλωση που παραδοσιακά ελέγχεται από τους καθολικούς, η Σλάιν κατάφερε με μεγάλη δεξιοτεχνία να αναδείξει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, αποστασιοποιούμενη από τα αντισημιτικά συνθήματα των ακροδεξιών. Το ίδιο είχε κάνει, με μεγάλη δυσκολία, και πέρυσι αναφορικά με την Ουκρανία. Η κινηματική εμπειρία της Γραμματέα του Δημοκρατικού Κόμματος μπορεί να της άνοιξε τις πόρτες του νεανικού κινήματος, των ΛΟΑΤΚΙ, των Ιταλίδων, που έχουν αναστατωθεί από το πρωτοφανές κύμα ανδρικής βίας εναντίον των γυναικών, και άλλων κοινωνικών κινημάτων που εμφανίστηκαν μετά την άνοδο της Ακροδεξιάς στην εξουσία. Η γλώσσα της όμως όπως και το περιεχόμενο των ομιλιών της είναι δυσνόητα για τον μεσήλικα μέσο Ιταλό που έχει συνηθίσει στην παραδοσιακή ρητορική των κομμάτων, την οποία προσπαθεί να αντιγράψει και η Μελόνι.
Μεγάλη επιτυχία είχε η Σλάιν και στις σχέσεις της με τα άλλα προοδευτικά κόμματα. Κατάφερε να εξασφαλίσει τη συνεργασία του κόμματός της με το μικρό κόμμα που κινείται αριστερότερα από το δικό της, τη συμμαχία Πρασίνων και Αριστεράς του Νικόλα Φρατογιάνι. Το μικρό αυτό κόμμα κατάφερε να βοηθήσει στην προσέγγιση του Δημοκρατικού Κόμματος με το Κίνημα 5 Αστέρων. Ο ηγέτης του τελευταίου, Τζουζέπε Κόντε (ο Μπέπε Γκρίλο δεν ασχολείται πλέον), τα τελευταία χρόνια προχώρησε με μεγάλο θάρρος στη διακριτική εκκαθάριση του Κ5Α από πολλούς λαϊκίστικους κανόνες της εποχής της ιδρύσεώς του, με στόχο το Κ5Α, χωρίς να απολέσει την πολιτική του φρεσκάδα και πρωτοτυπία, να μετατραπεί σε ισχυρή πολιτική δύναμη σε θέση να κινητοποιηθεί μαζικά και να αγωνιστεί για συγκεκριμένα αιτήματα. Αυτό ακριβώς είναι και το πεδίο στο οποίο ο Κόντε συναντά τη Σλάιν.
Ένας άλλος σημαντικός σύμμαχος της Γραμματέα του Δημοκρατικού Κόμματος είναι ο Μαουρίτσιο Λαντίνι, ηγέτης του αριστερού συνδικάτου CGIL. Ο Λαντίνι είναι η προσωποποίηση του συνδικαλιστικού κινήματος, καθώς κατάφερε να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση που δημιούργησαν τα νεοφιλελεύθερα δόγματα στην Ιταλία και να μην περιοριστεί στα συνδικαλιστικά αιτήματα αναφορικά με το μισθολόγιο και το ωράριο εργασίας, αλλά να κινητοποιηθεί ώστε η πολιτική ηγεσία να μην ευνοεί –και ενδεχομένως να εμποδίσει– τη φυγή των βιομηχανικών εγκαταστάσεων από την Ιταλία. Ο Λαντίνι, που είναι ό,τι έχει μείνει ζωντανό από το ισχυρό εργατικό κίνημα του περασμένου αιώνα, βρήκε στη Σλάιν μια σοβαρή συνομιλήτρια, που δεν ασχολείται μόνο με την πολιτική αντιπαράθεση με τη Μελόνι, αλλά και με τα χίλια δυο κοινωνικά προβλήματα της χώρας.
Κάποιοι θεωρούν πως, για να καταφέρει η Σλάιν να καταστήσει πιο σταθερές αυτές τις συμμαχίες, κυρίως εκείνη με τον Κόντε, χρειάζεται ένας federator, μια ισχυρή προσωπικότητα που θα ρυθμίσει τα δύο κόμματα. Όπως ο Ρομάνο Πρόντι, όταν δέχτηκε να τεθεί επικεφαλής της μεγάλης συμμαχίας που ανέτρεψε τον Μπερλουσκόνι. Δύσκολη πορεία αυτή, όχι μόνο διότι η δεξιά πτέρυγα του Δημοκρατικού Κόμματος (προσοχή: η δεξιά του κόμματος αποτελείται από πρώην κομμουνιστές, ενώ οι καθολικοί κατά κανόνα εντάσσονται στην αριστερή πτέρυγα, που στηρίζει τη Σλάιν) στοχεύει στη συμμαχία με τον –δεδηλωμένο πλέον– κεντροδεξιό Ματέο Ρέντσι και τους πρώην Ριζοσπάστες της Έμα Μπονίνο, το κόμμα των οποίων ονομάζεται «Περισσότερη Ευρώπη». Η Μπονίνο δηλώνει αριστερή και ελευθεριακή, αλλά στην πραγματικότητα είναι ανοιχτή για κάθε είδους εξυπηρέτηση. Πριν από χρόνια, επί παραδείγματι, είχε αναλάβει εργολαβικά το αίτημα του Ερντογάν να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ κάποιοι «ριζοσπάστες» διαφήμιζαν το τουρκικό ψευδοκράτος.
Όπως διαπιστώνει κανείς, η πορεία της Σλάιν ως επικεφαλής του μεγαλύτερου κόμματος της Αριστεράς στην Ιταλία είναι μετ’ εμποδίων, ιδιαίτερα τώρα, αφού, ενόψει των εκλογών, το όλο θέμα των συμμαχιών έχει προκαλέσει εντονότατες διαμάχες εντός του Δημοκρατικού Κόμματος, καθώς πολλοί πρώην δήμαρχοι, περιφερειάρχες και ευρωβουλευτές φοβούνται μην τους αντικαταστήσουν κοινοί υποψήφιοι με το Κ5Α. Παρ’ όλα αυτά, η νεαρή ηγέτης έχει πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό της, και σίγουρα δεν είναι από εκείνους που απογοητεύονται εύκολα και εγκαταλείπουν τις προσπάθειες.
