Η ιδιοκτησία ενός σπιτιού αποφέρει πολλά οφέλη στα άτομα και τις οικογένειες τους και προωθεί ποικίλους κοινωνικούς στόχους. Σε πολλές χώρες στη Δύση η αγορά ενός σπιτιού έχει γίνει οικονομικά ασύμφορη.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους η αγορά κατοικίας γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη είναι ότι η έννοια του σπιτιού έχει συρρικνωθεί σε αυτή της «κατοικίας», μια ανταλλάξιμη επένδυση της οποίας η αξία δεν διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο υλικό αγαθό. Το σπίτι θεωρείται σε πολλές οικονομίες ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο: μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ασφάλεια, υπόκειται σε ανάκτηση μέσω πλειστηριασμού και αγοράζεται από επαγγελματίες ιδιοκτήτες που κεφαλαιοποιούν το ενοίκιο και την αυξημένη αξία της επένδυσής τους. Η πρακτική της υποθήκευσης έχει μετατρέψει τα σπίτια σε ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο όπως οποιοδήποτε άλλο: χρησιμοποιείται για ριψοκίνδυνες επενδύσεις και υπόκειται σε ανάκτηση.
Σε αυτό το κείμενο αναλύεται μια έννοια του σπιτιού ως τόπου όπου τα άτομα αναπτύσσουν όλες τις πτυχές του εαυτού τους. Δηλαδή όχι μια απλή «κατοικία»: ένα απλό αντικείμενο που μπορεί να ανταλλάσσεται και η αξία του οποίου είναι ουσιαστικά οικονομική και στηρίζεται στον συσχετισμό της ιδιοκτησίας ενός σπιτιού με τα αρχετυπικά δικαιώματα ιδιοκτησίας.
Η ιδέα του σπιτιού έχει θεμελιώσει μεγάλο μέρος της συζήτησης για τους πρόσφυγες και τη συλλογική αυτοδιάθεση. Ακόμη, η κανονιστική σημασία αυτού του ασφαλούς χώρου ήταν το επίκεντρο των θεωριών παγκόσμιας δικαιοσύνης. Ωστόσο, η ιδιωτική διάσταση του «σπιτιού» -αν και κεντρική στην ιδιωτική μας ζωή- δεν έχει λάβει επαρκή προσοχή στη συζήτηση για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Αν και οι κλασικές θεωρίες ιδιοκτησίας αναγνωρίζουν τη σημασία της ιδιοκτησίας για την ανάπτυξη του εαυτού, αυτή η πτυχή σπάνια θεμελιώνει δικαιώματα στην ιδιωτική περιουσία, τα οποία συνήθως θεμελιώνονται επειδή παρέχουν έναν ασφαλή χώρο μη παρέμβασης.
Πρέπει να απομακρυνθούμε από την κλασική θεωρία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας για να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια του σπιτιού και να την τοποθετήσουμε στο επίκεντρο της πρακτικής της ιδιοκτησίας σπιτιών. Θα πρέπει να εμπνευστούμε από την πρόσφατη συζήτηση για τα εδαφικά δικαιώματα. Οι θεωρίες εδαφικών δικαιωμάτων έχουν επικεντρωθεί στην ιδέα της σύνδεσης, μια ιδέα που επιδεικνύει τη σημασία του χώρου για τα θεμελιώδη μη οικονομικά συμφέροντα των ατόμων. Παρά τις σημαντικές διαφορές τους, οι θεωρίες των εδαφικών δικαιωμάτων έχουν θέσει στο επίκεντρο της ανάλυσής τους την πεποίθηση ότι τα εδαφικά δικαιώματα είναι διαφορετικά από την ιδιωτική ιδιοκτησία. Τα εδαφικά δικαιώματα είναι σημαντικά επειδή προστατεύουν κάποιο θεμελιώδες συμφέρον που δεν μπορεί να περιοριστεί στην οικονομική αξία της γης, όπως η αυτοδιάθεση και η ικανότητα των ατόμων να αναπτύσσουν και να επιδιώκουν αυτο-κατευθυνόμενα σχέδια ζωής.
* Ανάλυση της
Dr. Laura Lo Coco, Λέκτορα, University of Hertfordshire
Διαβάστε ακόμη:
