Στην Ελλάδα καταγραφόταν συστηματική υποχρηματοδότηση της Έρευνας. Το 2004 οι δαπάνες για Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) ήταν της τάξης του 1 δισ. ευρώ και 0,5% του ΑΕΠ. Ενώ στη χώρα υπάρχει εξαιρετικό ερευνητικό δυναμικό με επιστημονικές επιδόσεις που συχνά ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, οι επιδόσεις Καινοτομίας ήταν καθηλωμένες, ως το 2014, σε περίπου 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Μετά το 2015, η Έρευνα για πρώτη φορά βρέθηκε συνειδητά στον πυρήνα της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας με τη διαμόρφωση και υλοποίηση ενός συνεκτικού σχεδίου που είχε κύριο στόχο τη βήμα προς βήμα οικοδόμηση της Οικονομίας της Γνώσης, ως ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο. Το πρότυπο αυτό αποτυπώθηκε και στην «Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιµη και Δίκαιη Ανάπτυξη 2030».
Το 2018 οι δαπάνες Ε&Α της χώρας έφτασαν συνολικά, για πρώτη φορά διαχρονικά, τα 2,174 δισ. ευρώ ή το 1,18% του ΑΕΠ, με σχεδόν ισοβαρή συμμετοχή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα (όταν το 2004 οι δαπάνες Ε&Α ήταν στο μισό και με ελάχιστη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ανακλώντας το διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης εκείνης της εποχής).
Απτό αποτέλεσμα των πολιτικών που σχεδιάσθηκαν και εφαρμόσθηκαν την περίοδο 2015-2019 αποτελεί η σημαντική βελτίωση της θέσης της Ελλάδας, όπως καταγράφεται σε μια σειρά πρόσφατων δεικτών και αναφορών. Για παράδειγμα, το 2018, ο δείκτης Καινοτομίας έφτασε για πρώτη φορά στο 82% του ευρωπαϊκού μέσου όρου και η χώρα κατατάχθηκε 57η μεταξύ 140 χωρών όσον αφορά την ετοιμότητα της για την 4ΒΕ. Μάλιστα, στον πυλώνα της Καινοτομίας καταλαμβάνει την 44η θέση.
Για το μέλλον & λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής, το τρίπτυχο «Κλιματική Κρίση – 4η Βιομηχανική Επανάσταση- Κοινωνικές Ανισότητες», πρέπει να αποτελέσει το πρόταγμα για το σχεδιασμό της ερευνητικής πολιτικής για την επόμενη δεκαετία.
Σχεδιασμό, για τον οποίο ερίζουν δύο ανταγωνιστικές αντιλήψεις:
-Μία νεοφιλελεύθερη με έντονα χρησιμοθηρικό χαρακτήρα, σύμφωνα με την οποία «χρήσιμη» είναι μόνο η Έρευνα που οδηγεί σε αποτελέσματα που καλύπτουν αποκλειστικά πρόσκαιρες απαιτήσεις των αγορών μέσω μιας άκριτης και απορρυθμισμένης εμπορευματοποίησης. Ο ερευνητής έτσι λειτουργεί ως οιονεί επιχειρηματίας στο πλαίσιο ενός «επιχειρηματικού Πανεπιστημίου».
-Μία προοδευτική που στοχεύει στην παραγωγή πλούτου με την ορθολογική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων μέσω της υγιούς καινοτόμου επιχειρηματικότητας και με κεντρικό γνώμονα το κοινωνικό όφελος.
Οι συγγραφείς της Μελέτης, στην κατεύθυνση της δεύτερης αντίληψης, προτείνουν έξι δράσεις για την ενίσχυση της Έρευνας και τέσσερις πολιτικές για την αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας σε συνθήκες 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
* Μελέτη των
Κώστα Φωτάκη, πρ. Αν. Υπουργού Έρευνας & Καινοτομίας
Αλέξανδρου Σελίμη, Διδάκτορα Φυσικής
