Άξελ Τρόοστ: Οι νέοι συσχετισμοί στη Γερμανία και η δυνατότητα προοδευτικών απαντήσεων

Ο αντιπρόεδρος του κόμματος της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke), Άξελ Τρόοστ μιλάει στο ΕΝΑ για την επόμενη ημέρα των εκλογών στη Γερμανία, την ώρα που εντείνονται οι ζυμώσεις για το σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού →

Πώς αποτιμάτε το αποτέλεσμα των εκλογών;

Για μένα προσωπικά, το αποτέλεσμα των εκλογών είναι μια μεγάλη απογοήτευση. Το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) πέτυχε μεν ένα καλό ποσοστό κερδίζοντας ψήφους στη Δυτική Γερμανία, συγχρόνως όμως έχασε ψήφους στην Ανατολική. Για τον λόγο αυτό δεν κατάφερα να εκλεγώ εκ νέου, για λίγες μόνο ψήφους. Παραμένω όμως Αντιπρόεδρος του κόμματος. Πέραν αυτού, μετά τις εκλογές ο συσχετισμός δυνάμεων έχει μετατοπιστεί σαφώς προς τα δεξιά με την είσοδο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) και του Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (FDP) στη γερμανική Κάτω Βουλή, το Bundestag. Τα έως τώρα κυβερνητικά κόμματα (Χριστιανοδημοκρατική Ένωση-CDU, Χριστιανοκοινωνική Ένωση-CSU και Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα-SPD) υπέστησαν σοβαρές απώλειες. Αυτό δείχνει πως το εκλογικό σώμα απέρριψε τον λεγόμενο μεγάλο συνασπισμό της προηγούμενης κυβέρνησης, ενώ το SPD, που πέτυχε το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία του, θέλει τώρα να ανανεωθεί στην αντιπολίτευση.

Η μόνη δυνατότητα σχηματισμού μιας αστικής κυβερνητικής συμμαχίας είναι πλέον ένας συνασπισμός CDU/CSU, FDP και Πρασίνων, αλλά αυτό δεν είναι παρά λύση ανάγκης. Θα υπάρξουν χρονοβόρες διαπραγματεύσεις. Ένα από τα διακυβεύματα θα είναι το προσφυγικό ζήτημα αλλά και η ευρωπαϊκή πολιτική. Το FDP και το CSU θέλουν να ενισχύσουν το έθνος-κράτος και μια Ευρώπη χωρίς αλληλεγγύη, ενώ οι Πράσινοι θέλουν περισσότερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Όμως με μια τέτοια νέα κυβέρνηση, μια πιο αριστερή ευρωπαϊκή πολιτική θα είναι δύσκολα δυνατή. Για την Ελλάδα, αυτό δεν σημαίνει ιδιαίτερα καλές προοπτικές. Από την άλλη, θεωρώ δεδομένο πως η πολιτική της γερμανικής κυβέρνησης απέναντι στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει και πολύ σκληρότερη απ’ ό,τι ήδη είναι.

Τι σημαίνει το υψηλό ποσοστό του AfD;

Η επιτυχία του AfD δεν ήρθε εντελώς αιφνιδιαστικά, αλλά μόνο πολύ λίγοι περίμεναν πως θα έχει αυτή τη διάσταση. Λόγω της ιστορικής εμπειρίας του ναζισμού, τα ακροδεξιά κόμματα ήταν περισσότερο περιθωριοποιημένα στη Γερμανία απ’ ό,τι σε άλλες χώρες. Τώρα όμως εκπροσωπείται για πρώτη φορά ένα κόμμα με ακροδεξιές θέσεις στο Bundestag.

Η επιτυχία του AfD οφείλεται καταρχάς σε μεγάλο βαθμό στην ψήφο διαμαρτυρίας. Στη Γερμανία υπάρχουν οικονομικά αποκομμένες περιοχές, όπου κλείνουν νοσοκομεία, σχολεία και ταχυδρομεία και όπου οι άνθρωποι ζουν με μισθούς και συντάξεις φτώχειας. Και η γερμανική κυβέρνηση απλά έκανε τα στραβά μάτια μπροστά στα προβλήματα δικαιοσύνης που ανέκαθεν υπήρχαν εκεί.

Τώρα, αυτοί οι άνθρωποι θέλησαν να εκδικηθούν τα κυβερνητικά κόμματα. Το AfD το ψήφισαν επίσης πολλοί συντηρητικοί ψηφοφόροι του CDU, οι οποίοι θεώρησαν πως το CDU υπό τη Μέρκελ έγινε πολύ αριστερό σε κοινωνικοπολιτικά θέματα. Πρόκειται για στρώματα ψηφοφόρων παρόμοια με αυτά που ψήφισαν τη Λε Πεν στη Γαλλία ή τον Τραμπ στις ΗΠΑ. Το AfD ταλανίζεται από έντονες εσωτερικές έριδες. Παρόλα αυτά, δεν νομίζω πως θα διαλυθεί από μόνο του. Είναι πολύ πιθανόν να εδραιώσει την παρουσία του, και τα επόμενα δέκα χρόνια να συμμετάσχει π.χ. σε κάποια κρατιδιακή κυβέρνηση στην Ανατολική Γερμανία. Στη χειρότερη περίπτωση θα ακολουθήσει παρόμοια πορεία με αυτή του Κόμματος Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ) ή του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία. Σε γενικές γραμμές, το AfD ταιριάζει στο μοντέλο ανόδου ακροδεξιών εθνικιστικών δυνάμεων στα δυτικά βιομηχανικά κράτη και για το λόγο αυτό δεν πιστεύω πως πρόκειται για παροδικό φαινόμενο.

Μπορούμε να πούμε ότι στη Γερμανία έχει σχηματιστεί μια ευρεία δεξιά πλειοψηφία σε επίπεδο κοινωνίας;

Δεν θα χρησιμοποιούσα τον όρο «δεξιά πλειοψηφία» με την έννοια της συντηρητικής Δεξιάς, καθώς οι συντηρητικοί είναι διαιρεμένοι και το AfD αυτοπροσδιορίζεται τηρώντας αποστάσεις από τα άλλα κόμματα. Για το λόγο αυτό, όπως και το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία, δεν είναι επί του παρόντος ικανό να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση συνασπισμού, ενώ πρόσφατα απέρριψε επίσης ξεκάθαρα μια πιο φιλοκυβερνητική πορεία. Εάν θέλουμε να μιλήσουμε για «δεξιά πλειοψηφία», αυτή σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνασπισμού. Ωστόσο, ο νέος συσχετισμός δυνάμεων καθιστά αδύνατες και αριστερές πλειοψηφίες. Το SPD, το Die Linke και οι Πράσινοι συγκέντρωσαν σε αυτές τις εκλογές μόλις γύρω στο 38% των ψήφων, ένα ποσοστό που δυστυχώς απέχει πολύ από το απαιτούμενο για το σχηματισμό ενός κυβερνητικού συνασπισμού. Έγινε όμως επίσης σαφές πως οι δεσμοί των ψηφοφόρων με τα κόμματά τους έχουν εξασθενήσει έντονα, γι’ αυτό και η κατάσταση μπορεί να είναι εντελώς διαφορετική σε τέσσερα χρόνια.

Το Die Linke κατέγραψε ένα σημαντικό ποσοστό, ενώ το SPD κατρακύλησε σε ιστορικά χαμηλά. Υπάρχει περιθώριο για αριστερή-προοδευτική αντιπολίτευση αξιώσεων;

Ως προς το περιεχόμενο, χωρίς αμφιβολία. Οι εντεινόμενες ανισότητες, οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας, η φτώχεια, η έλλειψη προοπτικών σε αγροτικές περιοχές και τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ζητήματα από τα οποία επωφελήθηκε τώρα η άκρα Δεξιά, για τα οποία υπάρχουν όμως επίσης σαφείς αριστερές-προοδευτικές απαντήσεις. Ο Μπέρνι Σάντερς και ο Τζέρεμι Κόρμπιν έδειξαν πως είναι δυνατόν να συναρπάσει κανείς τους ψηφοφόρους με ένα καθαρά αριστερό πρόγραμμα. Το ζήτημα είναι φυσικά η εφαρμογή του.

Το SPD θα πρέπει πρώτα να επουλώσει τις πληγές του και να επαναπροσδιορίσει τον προσανατολισμό του. Καθώς πολλοί αριστεροί σοσιαλδημοκράτες πήγαν στο Die Linke ή αποσύρθηκαν από την ενεργό δράση πριν από χρόνια, ενώ παράλληλα προσχώρησαν στο SPD πολλοί καριερίστες πολιτικοί, ένας ξεκάθαρα αριστερός προσανατολισμός του κόμματος δεν θα επιτευχθεί έτσι εύκολα. Στους Πράσινους υπάρχουν αρκετοί αριστεροί-προοδευτικοί πολιτικοί, οι οποίοι όμως δεν θα μπορούν παρά να σφίξουν τα δόντια σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό με το CDU/CSU και το FDP και, στην καλύτερη περίπτωση, να δώσουν ένα ανεπαίσθητο αριστερό πρόσημο στην ασκούμενη πολιτική. Εμείς ως Die Linke θα μπορέσουμε να αυξήσουμε το κύρος και την επιρροή μας, πρέπει όμως επίσης να βρούμε τρόπο να προσεγγίζουμε πιο άμεσα τους ψηφοφόρους με την ατζέντα μας. Σε γενικό πολιτικό επίπεδο πιστεύω πάντως πως έρχονται αρκετά δύσκολοι καιροί.