Ανάλυση της Λεμονιάς Γιαννίρη, Υπ. Δρ., Birkbeck, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου – Το κείμενο περιλαμβάνεται στην έκδοση «Ας μιλήσουμε για τα ΜΜΕ #4 – Eλληνικό #ΜeToo & δημόσιος λόγος» που δημοσιεύει η ομάδα Media Jokers σε συνεργασία με το ΕΝΑ →
Το κίνημα του #ΜeΤoo στην Ελλάδα έφερε στο φως πολλά περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, σεξουαλικής παρενόχλησης και εξουσιαστικής βίας που αφορούν όλο το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας. Η μορφή που πήρε το #ΜeΤoo στην Ελλάδα ανέδειξε πως δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, για συγκεκριμένους κλάδους, ούτε για λίγους «επικίνδυνους ανθρώπους» που αν παραπεμφθούν θα εκλείψουν οι κακοποιητικές συμπεριφορές ή θα παραγραφεί η ευθύνη της Πολιτείας. Το παρόν κείμενο αποτελεί μια αναδρομή στο πρόσφατο διακλαδικό #ΜeΤoo μέσα από αναπαραστάσεις εφημερίδων, του ηλεκτρονικού Τύπου και της ελληνικής τηλεόρασης.
Οι πρώτες μέρες
Το παράδειγμα της Σοφίας Μπεκατώρου ακολούθησαν και άλλες καταγγέλλουσες από τον χώρο του αθλητισμού (Τα Νέα, 18/01/21· ΕφΣυν, 18/01/21· Ελεύθερος Τύπος, 18/01/21) και παράλληλα ξεκίνησαν να δημοσιοποιούνται καταγγελίες φοιτητριών για καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΕφΣυν, 18/01/21). Την πρώτη εβδομάδα των εξελίξεων, «Τα Νέα» επανάφεραν στη δημοσιότητα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης από τον χώρο της πολιτικής (Τα Νέα, 19/01/21) και της δημοσιογραφίας (Τα Νέα, 20/01/21)[1]. H Ζέφη Δημαδάμα και η Έλλη Στάη είχαν μιλήσει στο παρελθόν για τα περιστατικά[2], όμως τιτλοφορήθηκαν ξανά ως καταγγελίες «σοκ».
Η έναρξη των δημόσιων καταγγελιών για ανθρώπους του θεάτρου έγινε έπειτα από τη συνέντευξη της Ζέτα Δούκα στο «Πάμε Δανάη» (Mega TV, 26/01/21). Ο ρυθμός των καταγγελιών από και για άτομα του καλλιτεχνικού χώρου αυξήθηκε ραγδαία και μαζί του αυξήθηκε και ο λυρισμός των πρωτοσέλιδων: «Ξέσπασε πόλεμος πίσω από τις κουίντες: Βόμβα στη σοουμπίζ» (Τα Νέα, 28/01/21), «Ηθοποιός σημαίνει φως… και ξύλο» (Ελεύθερος Τύπος, 31/1/21). Άλλο ένα ενδιαφέρον μιντιακό τέχνασμα, ενόσω συγκεντρώνονταν οι καταγγελίες εναντίον διάσημων ανθρώπων του θεάτρου, ήταν η απρόκλητη ανασκόπηση της ζωής και της καριέρας του Κ. Σπυρόπουλου (Fthis.gr, 27/01/21) και του Π. Φιλιππίδη (Fthis.gr, 28/01/21), λίγες μέρες πριν δημοσιοποιηθούν οι καταγγελίες εναντίον τους.
Θέαμα
Ενώ τα πρωτοσέλιδα στα «Νέα» εκείνης της περιόδου παρουσίαζαν τις εξελίξεις στο θέμα ως «ελληνικό #ΜeΤoo» (18-23/01/21 & 30/1-8/02/21), στο πρωτοσέλιδο της επόμενης ημέρας μετά τις πολλαπλές κατηγορίες εις βάρος του Δημήτρη Λιγνάδη -και μόνο για εκείνη την ημέρα- ο τίτλος μετατράπηκε σε «#ΜeΤoo στο θέαμα» (Τα Νέα, 09/02/21). Όμως, με βάση τον ρόλο της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στην υπόθεση του πρώην διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, διορισμένου μάλιστα από την ίδια για «λόγους δημόσιου συμφέροντος» (tvxs.gr, 12/02/2021), καθώς και τη μετέπειτα μιντιακή διαχείριση της κυβέρνησης, η είδηση κάθε άλλο παρά εστιασμένη στον χώρο του θεάτρου θα έπρεπε να θεωρείται. Η υπουργός Πολιτισμού υποστήριξε πως η παραίτηση του Λιγνάδη από το Εθνικό Θέατρο οφείλεται σε φήμες και διαβεβαίωσε πως «το Υπουργείο δεν θα επιδείξει καμία ανοχή» («Κοινωνία Ώρα Mega», Mega TV, 8/02/21) ενώ, μία μέρα πριν τη σύλληψη του Λιγνάδη, η υπουργός σε συνέντευξη για το θέμα δήλωσε εξαπατημένη από τη «βαθιά υποκριτική τέχνη» του Λιγνάδη («Ειδήσεις», ΕΡΤ. ΑΕ 19/02/21), εναποθέτοντας τις ευθύνες ξανά στην αφηρημένη έννοια της «τέχνης» και παραμένοντας στην ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Με αφορμή τη διαχείριση της υπόθεσης, ξεκίνησε αίτημα για την παραίτησή της (ΕφΣυν, 19/02/21) και ακολούθησε το κίνημα «Μενδώνη Παραιτήσου» με διαμαρτυρίες και συλλογές υπογραφών. Μια άλλη παράμετρος της υπόθεσης Λιγνάδη που φέρνει ξανά το #ΜeΤoo και στον χώρο της εκπαίδευσης είναι οι 286 καταγγελίες απόφοιτων του Αρσάκειου για σεξουαλικές παρενοχλήσεις στο σχολείο από τον Λιγνάδη και άλλους καθηγητές (thetoc.gr, 02/03/21). Την ίδια περίοδο, δημοσιεύονται και καταγγελίες για καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών (tanea.gr, 15/02/21), ενώ η πρωτοβουλία των σπουδαστών της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (iefimerida.gr, 01/02/21) ανοίγει διάλογο με τη Διευθύντρια της Σχολής για τις συνθήκες εκφοβισμού και εκμετάλλευσης των θέσεων ισχύος (iefimerida.gr, 13/02/21).
Η τηλεόραση συνέχιζε να αποτελεί κύριο Μέσο μετάδοσης του κινήματος #ΜeΤoo[3]. Πολλές γυναίκες και άντρες συσπειρώθηκαν για ομαδικές καταγγελίες (in.gr, 29/01/2021, 15/03/2021) και ενώ το μιντιακό αφήγημα τόνιζε και επικεντρωνόταν στον καλλιτεχνικό χώρο, τα εμπλεκόμενα άτομα που έφερναν τα βιώματά τους στον δημόσιο λόγο έπρεπε παράλληλα να υπενθυμίζουν ότι η κακοποίηση δεν συμβαίνει μόνο στο θέατρο. Ταυτόχρονα, ορισμένοι δημοσιογράφοι, με επίκληση στη «σοβαρότητα του θέματος», προσπάθησαν να υπονομεύσουν το κίνημα του #ΜeΤoo, με έναν ακαθόριστο φόβο για κάποιο «άλλο άκρο». Συγκεκριμένα, στο βραδινό δελτίο του ΣΚΑΪ, η Σία Κοσιώνη μετέφερε την ανησυχία της για την «ποινικοποίηση του φλερτ» στην καλεσμένη της Τζένη Μπότση, που μόλις είχε μοιραστεί το βίωμά της. Η συνεντευξιαζόμενη χρειάστηκε να υπενθυμίσει στη δημοσιογράφο ότι «υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά. Άλλο το φλερτ, άλλο αυτή η βία» («Ειδήσεις Βραδινό Δελτίο» ΣΚΑΪ, 01/02/21). Σε αντίστοιχο περιστατικό στην εκπομπή «Το Πρωινό», ο Γιώργος Λιάγκας προσπάθησε να αφιερώσει τηλεοπτικό χρόνο και στην «άλλη άποψη» του θέματος, κάτι που η συμπαρουσιάστριά του Φαίη Σκορδά απέτρεψε, δηλώνοντας: «Ας υπάρχει σε κάποιες κουβέντες που όμως δεν γίνονται δημόσια σας παρακαλώ πολύ» («Το Πρωινό» Ant1, 28/01/21). Ωστόσο, στην πρωινή εκπομπή του ΣΚΑΪ, λίγες μέρες μετά τη σύλληψη του Λιγνάδη, η δημοσιογράφος Ιωάννα Μάνδρου αναρωτήθηκε: «Τα παιδιά αυτά που βρισκόντουσαν σε ένα σπίτι και ξενυχτάγανε και υφίσταντο αυτά που υφίσταντο, μάνα πατέρα δεν είχανε;» («Σήμερα», ΣΚΑΪ TV, 22/02/21), προσπαθώντας να μετατοπίσει την ευθύνη από τον διάσημο θύτη στα ανήλικα παιδιά και στις οικογένειές τους ή στην έλλειψη αυτών.
Λίγους μήνες μετά, το #ΜeΤoo συνεχίζει να διεκδικεί τον χώρο του στα ελληνικά μίντια και κατάφερε να σχολιαστεί η «ομερτά» που επικρατεί στον αθλητισμό (efsyn.gr, 17/01/2021), το θέατρο (iefimerida, 17/02/2021) και τη δημοσιογραφία (thetoc.gr, 19/03/21), μεταξύ άλλων επαγγελματικών χώρων. Επιπλέον, το κίνημα υπήρξε αφορμή για ένα γενικότερο διάλογο για τη βία στους χώρους εργασίας. Από την άλλη, σε πολλές περιπτώσεις υπερίσχυσε το μιντιακό κατεστημένο που προτιμά τη σιωπή από την αμηχανία, ενώ σε άλλες, η συνεχής κατάπληξη με την οποία διαχειρίστηκαν τα περιστατικά του διακλαδικού #ΜeΤoo ορισμένα ΜΜΕ, αφήνει αδιευκρίνιστο το αν το «σοκ» προέρχεται από το ίδιο το συμβάν ή τη δημοσιοποίησή του.
Ένα είναι σίγουρο, όσο σημαντική είναι η ευθύνη της Πολιτείας να τιμωρήσει τους θύτες και τους κακοποιητές που κατέχουν δημόσια αξιώματα και όχι μόνο, εξίσου σημαντική είναι και η αναγνώριση των πολλαπλών και διακλαδικών κακοποιήσεων ως απόρροιες του βυθού της ελληνικής ετεροπατριαρχικής κοινωνίας και των ΜΜΕ. Και οι καταγγελίες συνεχίζουν να αναδύονται.
Ενδεικτικές παραπομπές:
Καλλιαντέρης, Κ. (12/09/2020). Ελληνίδα πολιτικός καταγγέλλει – Με παρενόχλησε σεξουαλικά πρώην υπουργός σε ασανσέρ. Pagenews.
Αυτοψία (19/01/2018), Συνέντευξη της Έλλη Στάη. Alpha TV.
efsyn.gr. (17/01/2021). Κακλαμανάκης: Μεγάλη ομερτά στην Ομοσπονδία, έχει απειληθεί δύο φορές η ζωή μου.
fthis.gr. (27/01/21). Κώστας Σπυρόπουλος: Όσα θέλετε να ξέρετε για τον γνωστό ηθοποιό και σκηνοθέτη.
fthis.gr. (28/01/21) Πέτρος Φιλιππίδης: Όσα θέλετε να ξέρετε για τον ταλαντούχο ηθοποιό και σκηνοθέτη.
iefimerida.gr. (17/02/21). Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος τα λέει έξω από τα δόντια: Οι βιασμοί ήταν συμπεριφορά σχεδόν «θεσμική» στο θέατρο.
in.gr. (29/01/21). Κώστας Σπυρόπουλος: Καταγγελία από Μπότση, Λάμπρη και Μιχαλά για σεξουαλική παρενόχληση.
in.gr. (15/03/21). Πέτρος Φιλιππίδης: Πλησιάζει η ώρα των εξηγήσεων – Νέες καταγγελίες «βόμβα» και το βαρύ οικογενειακό κλίμα.
tanea.gr (15/02/2021). Σχολή Καλών Τεχνών: Φοιτήτριες καταγγέλλουν καθηγητή για σεξουαλική παρενόχληση.
tvxs.gr. (12/02/2021). Όταν η Μενδώνη διόριζε τον Λιγνάδη για … λόγους δημοσίου συμφέροντος.
thetoc.gr. (02/03/2021). Αρσάκειο: 286 απόφοιτοι παρέδωσαν στον εισαγγελέα τις καταγγελίες τους για σεξουαλική παρενόχληση.
thetoc.gr (19/03/21). Αθηναΐς Νέγκα: Η σεξουαλική παρενόχληση στη δημοσιογραφία δε θα αποκαλυφθεί ποτέ.
[1] Συγκεκριμένα, αναδημοσιεύτηκε η καταγγελία της Ζέφης Δημαδάμα για τη σεξουαλική παρενόχληση που υπέστη από κομματικό στέλεχος παράταξης του ΚΙΝΑΛ (Τα Νέα, 19/01/21) και η «εξομολόγηση» της Στάη για την παρενόχλησή της από διευθυντή εφημερίδας (Τα Νέα, 20/01/21).
[2] Η καταγγελία της Ζέφης Δημαδάμα (Καλλιαντέρης, 12/09/2020) και η Έλλη Στάη στην εκπομπή «Αυτοψία» (Alpha TV, 19/01/ 2018).
[3] Π.χ. Η συνέντευξη της Κατερίνας Λέχου («Το Πρωινό Ant1, 1/02/21), του Δημήτρη Μοθωναίου («Το πρωινό» Ant1, 10/02/21), του Δημήτρη Άνθη («Έλα Χαμογέλα, Open, 13/02/21) και του Βασίλη (χωρίς επίθετο) («Μεσάνυχτα, Alpha TV, 17/02/21)
